Hoàng Triều Sử Ký - Dương Lâm

Hoàng triều sử ký tuy chỉ là một bộ sử ngắn giản lược về triều Nguyễn, nhưng đã thâu tóm trong nó nội dung của hơn 100 năm lịch sử vương triều Nguyễn và gần 400 năm lịch sử (1533-1907) dòng họ Nguyễn kể từ đời Nguyễn Kim dựng cờ "Phù Lê diệt Mạc" trên đất Thanh Hóa, có quan điểm đánh giá đúng đắn về công lao của dòng họ này trong công cuộc khai thác, mở mang bờ cõi đất nước về phía cực Nam của Tổ quốc.

Nội dung tác phẩm khá ngắn gọn, nhưng đem đến cho người đọc cái nhìn tổng quan, rõ ràng về chiến lược của quân Pháp và sự lúng túng, dè dặt không quyết đoán của triều đình Huế. Dịch giả phân tích rõ cái dở của ta. Sự thực về nước Tàu mà ta vẫn thần phục từ xưa, và cái thế không thể mất được của nước Tàu.

Bên cạnh những trang u ám chua xót, dòng văn của Hoàng triều sử ký vẫn bừng sáng hào khí lịch sử, truyền thống dựng nước, giữ nước với lời bình lời tán của dịch giả. Tác phẩm gợi cho người đọc lòng yêu nước thương nòi vô hạn, tinh thần dân tộc trường tồn, ý thức được người nước ta không phải là người kém cỏi. Tác phẩm ngắn gọn, cô đọng, từ những thông tin sử liệu được tác giả trình bày diễn dịch với tinh thần dân tộc, lòng yêu nước, thấm đậm tư tưởng trung quân ái quốc của Nho gia, niềm tự hào lớn lao về lịch sử tiền nhân để lại. Lời thơ giản dị mà xót xa tiếc nuối, nhưng cũng thấp thoáng hi vọng, mong cầu cho đất nước bước lên con đường phú cường tự chủ.